Muốn tắm mát lên ngọn con sông đào/Muốn ăn sim chín thì vào rừng xanh… (Lời hát xẩm)

Tôi từng nghĩ, sau biến cố này hẳn mình sẽ chẳng bao giờ khóc nữa, cũng chẳng có gì để thất vọng vô cùng, như cách đây mươi năm. Nhưng không, thế mà vẫn giận run người, vẫn rưng rưng nước mắt, không phải chỉ vì rất buồn, mà còn vì vô cùng thất vọng.

Cái con người từng làm tôi tin có vài điều tốt đẹp ở đời lại khiến tôi rơi vào cái cảm giác mà rất lâu mới gặp phải – cảm giác bị phản bội, bị lừa, rằng hóa ra người ta không phải thế. Có lẽ tôi đã quá ảo tưởng hay là lý tưởng hóa cuộc đời, nên không nhận ra con người thật, mãi ôm ấp ảo tưởng về phần tốt đẹp của con người, vào cái gọi là tình yêu, sự can đảm. Vâng, sau cùng vẫn là sự thất vọng, kỳ vọng về lòng can đảm của con người đã bị cuộc đời đánh bại.

Nhưng đến tuổi này, may mắn cho tôi, nỗi thất vọng không làm tôi gục ngã, cũng không vì thế mà không thấy được niềm vui, dù nỗi buồn sẽ ở lại rất lâu, và có thể chẳng bao giờ mất đi. Như vết cứa đã liền sẹo, mỗi lần nhìn lại như một nhắc nhở, rằng ta đã từng thế nào. Mà nghĩ lại, có những nỗi buồn khổng lồ, những nỗi lo khủng khiếp, thế mà tôi cũng đã vượt qua, và còn quên đi, chỉ vì tình cờ mà nhắc nhớ.

Như thời điểm cách đây gần chục năm, khi ấy công việc làm ăn bết bát, tôi phải chuyển đến một văn phòng nhỏ hơn cho tiết kiệm chi phí (rốt cuộc, cái việc cắt giảm chi phí, xốc lại tình hình kinh doanh ấy cũng không cứu vãn nổi một doanh nghiệp nhỏ bé, bấy bớt, cuối cùng nó đã đổ sụp sau ba năm cầm cự: năm đầu hăng hái, năm hai lo lắng, năm ba muộn phiền, và tôi kéo cày trả nợ cho cái cú làm ăn ấy thêm mấy năm nữa).

Việc dọn đến chỗ mới đã xong, hôm sau tôi quay lại văn phòng cũ để trả nhà cho chủ nhà, cốt là để lấy lại tiền đặt cọc. Chập ấy gần Tết ta, tiền công nợ không thu nổi, nợ thì đầm đìa, tiền tiêu không có, hầu như thu được đồng nào thì trả nợ đồng ấy, chạy xe từ chỗ mới qua chỗ cũ sao mà quá dài, muốn rã tay luôn, mà gần Tết, người đông như kiến.

Văn phòng đã dọn đi trống trơn, tôi ngồi đợi chủ nhà đến kiểm tra nhà cửa, trả họ chìa khóa, nắng mùa đông hanh hanh, giữa căn phòng trống trải, lạnh băng ấy một nỗi buồn bã vô tận ập tới, lo lắng nữa, sợ hãi, hoài nghi, không biết rồi mọi việc sẽ thế nào, tình hình có khả quan hơn không… Rồi chủ nhà gọi điện thoại bảo không đến được, sẽ nhờ người khác đến nhận lại chìa khóa còn tiền thì chuyển khoản sau…

Trong cái lúc ngồi đợi và bao nỗi lo ập đến khiến tôi sợ hãi, đành chạy xuống dưới lầu mua một cốc trà nóng một điếu vina, mang lên ngồi giữa phòng đốt cho đỡ sợ. Giữa cái lúc đang ngồi châm thuốc giữa phòng thì có một người đàn ông đến, bảo là bạn chủ nhà và nhận lại phòng. Tôi cũng không nhớ mặt ông ta, cũng không nhớ có nói gì không, nói chung là sau đó là không nhớ gì nữa. Chỉ nhớ là trả chìa khóa cho ông ta và lủi thủi đi về, giữa trời đông lạnh khô và buồn lo kinh khủng.

Rồi bẵng đi đến dăm bảy năm, cho đến hai năm trước, một hôm cô bạn thân chìa ảnh một người hỏi tôi có nhận ra ai không, tất nhiên là không. Ai? Sếp tao, cô bạn bảo thế. Thế làm sao tôi biết được, tôi đâu có liên quan gì đến ngành của nó. Cô bạn bảo, nhưng ông ấy bảo có biết mày, khi xem ảnh tao và mày chụp. Lần mãi cũng ra, tôi đoán (chỉ đoán thôi) rằng đó chính là cái người đàn ông lấy hộ chìa khóa cho chủ nhà mà tôi từng thuê cách đấy dăm bảy năm. Hẳn ông ta đã “ấn tượng” lắm với cái người đàn bà cô đơn là tôi lúc bấy giờ.

Sự kiện tình cờ cô bạn mang lại ấy nhắc lại cho tôi về cái thời điểm ấy, tôi đã quên mất rằng mình từng buồn bã thế, cô đơn thế, sợ hãi thế. Và khoảnh khắc nhắc lại ấy chợt ập về trong tôi tất cả những cảm xúc lúc bấy giờ mà tôi đã quên đi vì bao nhiêu sự kiện xảy ra sau đó, bao thất bại, bao nhọc nhằn, bao toan tính, nỗi lo lắng và cuộc sống đã kéo tôi trôi qua tất cả những cảm xúc đáng sợ ấy.

Khi đối diện với cảm xúc hiện thời, cái thời khắc cô đơn sợ hãi buồn lo ấy chợt hiện về, giờ thì không nhiều nỗi lo như vậy ngoài nỗi thất vọng bao trùm – nhưng có lẽ một mình nó cũng đủ giết luôn cả một con người (?), tôi nghĩ, rồi sẽ cũng vậy thôi, như cái thời khắc đen tối buồn thảm ấy, tôi cũng sẽ vượt qua, và có thể còn quên đi lúc này, cả thất vọng, nỗi buồn, cả cay đắng, xót xa nữa, cũng sẽ lùi xa.

Trong lòng chợt trào lên cảm giác thương thân. Con người cương cường là tôi rốt cuộc cũng phải hiểu lý lẽ cuộc đời, rằng mọi thứ không phải lúc nào cũng rõ ràng đen trắng, không phải lúc nào cũng quyết liệt giữa có và không, được tất cả hoặc không gì cả.

Tôi vốn ghét nhất sự thỏa hiệp mà giờ đây cũng đành phải nhượng bộ, từ bỏ hết cả tự trọng và kiêu hãnh để thỏa hiệp, mong giành được một phần ít ỏi nào đấy, hai, ba trong mười phần chứ không được đến năm, sáu.

Thế mà đến cả sự thỏa hiệp, đầu hàng bản thân ấy cũng thất bại, người ta muốn được hết cả mà chẳng chừa cho tôi một mảy may nào.

Sự thất bại ấy giáng cho tôi một đòn đau điếng, không phải là vì bị tổn thương lòng tự trọng hay kiêu hãnh, khi lựa chọn từ bỏ là tôi đã tự làm bản thân rẻ rúng đi rồi, không còn xứng đáng nói đến những thứ đó nữa. Mà cảm thấy rất rõ sự ngây ngô của bản thân mình, người ta không nghĩ gì đến người khác (tôi) ngoài cái tôi to tướng của họ, người ta chỉ cố tìm cách để sao cho họ được nhiều nhất mà không chịu tổn hại chút nào.

Một cuộc thỏa thuận thật bất công bằng và thiếu đi tầm nhìn chung giữa cả đôi bên, sao có thể tựu thành cái gì được chứ? Chẳng có gì thất vọng bằng nỗi thất vọng về con người, tôi vẫn bảo thế, và giờ đây vẫn thế. Nỗi thất vọng ấy sẽ giết cảm xúc của tôi nhanh nhất. Mọi thứ chợt lạnh băng đi. Con người thật hiện ra thật trần trụi, thật thô thiển, thật tham lam và hèn nhát.

Con người tôi xét lại rốt cuộc vẫn là một khối ảo tưởng khổng lồ, con người si mê lý tưởng từ thuở đôi mươi tới giờ vẫn nguyên vẹn, luôn muốn con người đứng lên đấu tranh, nếu không phải vì cộng đồng và xã hội thì chí ít cũng phải vì chính bản thân mình. Tôi không thể chịu nổi sự hèn nhát này. Mà có thể tôi đã sai rồi, người ta hài lòng với thực tại, và chẳng hề muốn đổi thay, cái họ muốn là sự mới mẻ để mua vui, giải trí trong những phút giây trống trải chứ không phải là một sự thay đổi lâu dài, họ không muốn đấu tranh hay làm cách mạng, họ chỉ muốn nhàn thân và thu lợi nhiều nhất về mình, thế thôi.

Trời mấy hôm nay u ám quá, trưa qua còn mưa lây phây như mưa xuân, chắc là sắp lạnh và trời sẽ chuyển hẳn sang đông. Còn tôi thì đã đang ở giữa mùa đông đời người…